Skijanje je, kao sportska disciplina, stiglo iz Norveške u Austriju, a odatle u Sloveniju i ostale delove Kraljevine. Smučarska takmičenja u Julijskim Alpima svedoče o tome da je ovaj zimski sport tokom 20. veka postao atraktivan i postepeno uticao na popularnost zimovanja. Prve smučarske discipline razvijale su se sa mnogo poteškoća. Prvobitna oprema bila je loša; sastojala se iz teške turn daske, sa raznoraznim starinskim vezovima i teškim cipelama – potkovanim gojzericama ili običnim dubokim cipelama. Štapovi su, takođe, bili teški i jaki. Najviše su se cenile skije od belog oraha, obrađivane vrućim parama, kako bi dobile na elastičnosti. Proces se zaključivao presvlačenjem donje strane skije vrućim voskom, zbog trajnosti i čvrstoće. Za hodanje po snegu mogla se koristiti zimska obuća. Obuća Bata reklamirana je u svim listovima, uz obećanja da će cipele za sneg svakog sačuvati od zime i prehlade. „Kodeks oblačenja“ poštovao se i „na snegu“, o čemu svedoče fotografije skijaša u vunenim džemperima ili prslucima, iz kojih proviruje bela košulja. Donji deo odeće činile su obične pantalone. Usavršavanje skija i vezova olakšalo je skijanje, što je uticalo na popularizaciju ovog sporta kao vida rekreacije.

Grupa skijaša na Zlatiboru, fotografija, 30-te godine 20. veka

Razvoju zimskog turizma doprineli su skijaški kursevi i mnogobrajna takmičenja na Avali i Fruškoj gori. Srpsko planinsko društvo i SOKO organizovali su prvo skijanje na Avali još 1922. i 1923, a takmičenje 1929. godine. Otvaranjem planinarskog doma Srpskog planinskog društva na Kopaoniku decembra 1935. započeta je posebna etapa u razvoju ovog sporta. Kada ih zimi prekrije sneg, prostrane padine Kopaonika, mnogobrojni proplanci opkoljeni smrčevim šumama i livade pretvore ovu planinu u najidealniji skijaški centar Srbije. U međuratnom periodu Kopaonik je imao terene za početnike, odnosno za vežbanje, ali i za smele skijaše koji vole alpske strmine. Osim trčanja razvijale su se i druge skijaške discipline, a tehnika vožnje i oprema dostigla je viši nivo. Izgradnja studentskog doma doprinela je razvoju skijanja među mladima. Organizovala su se takmičenja širom Kraljevine – na Bledu, Kranjskoj Gori, Kopaoniku, Šar-planini, Jahorini i Zlatiboru.

Reklama za vezove, prva polovina 20. veka

Kraljevina Jugoslavija permanentno je razvijala saobraćajnu mrežu – kao osnovni preduslov za pristupačnost planinama. Mreža puteva uticala je na veći izbor planinskih mesta za odmor. Pored navedenih destinacija, omiljeno mesto bio je Zlatibor. Zbog blizine, ova planina bila je pristupačnija gostima iz Vojvodine. U ovom periodu su na Zlatiboru već postojale vile za odmor i ugostiteljski objekti koji su bili aktivni tokom cele godine. Čist vazduh, mir, duge šetnje po mirisnim poljima i borovim šumama, hladna planinska voda i kvalitetna hrana bili su idealni za dobar odmor i boravak. Veliki broj posetilaca ukazuje na odličan položaj Zlatibora za razvoj banjskog turizma, ali i zimskih sportova. Ova planina dobijala je sva obeležja modernog letovališta i smučarskog centra; imala je školu skijanja, jahanja i prvi centar jugoslovenskog jedriličarstva. Tridesetih godina su zimski sportovi već bili prisutni na Zlatiboru, te je on brzo postao jedan od smučarskih centara u zapadnoj Srbiji, o čemu svedoči i Savezno sokolsko takmičenje u skijanju održano 1937. godine.

Skije i štapovi, prva polovina 20. veka

Posle razaranja i pustošenja, tokom Drugog svetskog rata nastupio je period velike obnove svih smeštajnih kapaciteta u čitavoj zemlji. Tako su u planinskim oblastima najpre revitalizovani domovi za decu i omladinu, a kasnije i za druge strukture stanovništva. Šezdesetih godina počinju se afirmisati smučarski centri i organizovati odgovarajuća takmičenja u pojedinim disciplinama. Podižu se prvi
ski-litfovi i uspinjače, što je uticalo na povećanje broja smučara i veći priliv gostiju u ski-centrima. Omiljene destinacije za odmor u posleratnoj Jugoslaviji bili su planinski centri: u Sloveniji – Krvavec, Mariborsko Pohorje, Kranjska Gora, Vogel; u Bosni i Hrcegovini – Jahorina; u Srbiji – Kopaonik, Zlatibor, Goč, Tara, Stara planina i Šar-planina; u Crnoj Gori – Durmitor i Brezovica; u Makedoniji – Popova šapka. Na stav da je zimski odmor postao potreba čoveka tog doba uticali su časopisi, mnoge organizacije i turističke agencije za podsticanje zimskog turizma. Mnogi su smatrali da takav način odmora omogućava psihofizičku relaksaciju; o tome svedoče napori društva da radnicima omoguće i odlazak na zimovanja.

Deca iz Novog Sada u Bohinju, fotografija, 1976.

Veliki broj turističkih agencija nudio je različite aranžmane, uz odgovarajuću ponudu kurseva, izleta i opreme. Izdavačka kuća „Vjesnik“ iz Zagreba je 1977. godine objavila reviju YU SKI magazin, koja je bila namenjena svim jugoslovenskim skijašima. Ipak, skromnom jugoslovenskom kućnom budžetu zasigurno nije bilo lako opteretiti se skupom opremom, koja je u prodavnice dolazila vrlo selektivno i retko. Za masovno korišćenje i prve skijaške korake poslužile su relativno povoljne skije DIP Delnice, a nešto kasnije i Elan (Slovenija, Begunj); oblačilo se u Toperu (Slovenija, Celje), Alpini (Slovenija, Žiri) i YASSA opremi (Hrvatska, Varaždinska industrija svile). Već 80-ih godina su strani brendovi ušli na naša skijališta.

Vesna Francuski na skijanju, fotografija, 70-te godine 20. veka

Milkica Popović, kustos savetnik - istoričar

Najveći dar planinskih predela su prirodne lepote, koje su početkom 20. veka privlačile turiste tokom letnjih meseci, tačnije od maja do septembra. Ljudi su napuštali urbana naselja i odlazili u planine ne samo zbog prirodnih lepota, već i zbog izvanredne planinske klime. Klijentela koja je tokom prvih decenija 20. veka odlazila na odmor u takve krajeve pripadala je višem i srednjem sloju građanstva. Lekovitost određenih planinskih regija postajala je sve popularnija, te su putovanja zbog promene klime, šetnje i udisanja čistog vazduha brzo prihvaćena kao način odmora. Letovanje na planinama bilo je uobičajeno krajem 19. i u prvoj polovini 20. veka, a struktura gostiju se vremenom menjala. Boravak u planinskoj regiji tokom zimskog perioda postao je popularan tek u drugoj polovini 20. veka.

Planinarski štap Franca Fajta, 30-te godine 20. veka

Počeci zimskog turizma u Evropi zadiru u drugu polovinu 19. veka. Pre 150 godina turistima nije padalo na pamet da idu na snežne Alpe. Zimi nije bilo nijednog turiste na planinama, jer u to vreme ljudi nisu odlazili na zimske odmore. Sve do 1864. turisti su na Alpe i u Sankt Moric odlazili samo leti, da bi uživali u tamošnjim izvorima i provodili odmor u, danas bismo rekli, velnes centrima. Međutim, do promene je došlo kada je Johanes Badrut, vlasnik hotela u Sankt Moricu, došao na ideju da privuče turiste. Četvorici gostiju iz Engleske ponudio je zimski odmor u njegovom hotelu, objašnjavajući im da je odmor mnogo zabavnije provesti na snegu. Hotelijer je gostima obećao da će im vratiti novac ako im se ne dopadne zima provedena na Alpima. Prvi, pomenuti turisti ostali su od Božića do Uskrsa. Vratili su se u London preplanuli od sunca, oduševljeni i odmorni. Tako je rođen zimski turizam u Alpima.

Na našim prostorima se zimski turizam kasno razvio, tek nakon banjskog i morskog. Prirodna bogatstva Kraljevine Jugoslavije uslovila su i pojavu mnoštva kupališta, letovališta, lečilišta, ali i začetke turizma na planinama. U tom periodu su planinske oblasti još uvek bile mesta za odmor tokom cele godine. Zbog svežeg i zdravog planinskog vazduha, na njih se najčešće odlazilo tokom letnjih meseci, kada su šetnje i boravak u prirodi bili jedini vid odmora. Pojedine planine bile su prave vazdušne banje i sunčana letovališta.

Izlet na Fruškoj gori - Zmajevcu, fotografija, 1928.

Bojažljivo se razvijao zimski turizam. Slovenačke planine u tadašnjoj Dravskoj banovini, koje odlikuje izuzetna lepota, privlačile su turiste. Tridesetih godina građeni su planinarski domovi, prenoćišta i pravi hoteli. U tom delu Kraljevine su, pored najrazvijenijeg i najpopularnijeg Bleda, poznata turistička mesta bila Kamnik, Jezersko, Bohinjsko jezero, Kranjska Gora i dr. Već 1933. godine Bled je bio popularan kao luksuzno i kraljevsko odmaralište u koje su dolazili međunarodni uglednici. Ono se reklamiralo kao mesto sa najsavremenijim hotelima, kupatilima i dobrom zabavom. Bled je bio ogledalo tadašnjeg poimanja luksuza i savremenog odmora. Nudio je kako šetnje uz staze, tako i klizanje na prirodno zaleđenom jezeru. Dovoljno imućne skijaše čekala je slovenska, bečka i mađarska kuhinja, kao i zagrejane sobe sa električnim svetlom i radiom. Večeri su se provodile uz čitanje, igranje bridža i salonski ples uz živu muziku.

Grupa vojvođana na Pohorju, fotografija, 1931.

Razvoj zimskih sportova uticao je na odlaske u planinske krajeve tokom zimskih meseci. Planinarska udruženja su, takođe, odigrala značajnu ulogu u popularizaciji planinskog aktivnog odmora. Pomenuti faktori uticali su na razvoj zimskih centara u Kraljevini Jugoslaviji. U prvoj polovini 20. veka su mnoga planinarska, a kasnije i smučarska društva iz Vojvodine bila česti gosti slovenačkih Alpa.

Milkica Popović, kustos savetnik - istoričar

U Muzeju Vojvodine, u zbirci Znamenite ličnosti nalazi se nekoliko fotografija porodice Ćurčin iz Pančeva. One su poklon dr Fedore Bikar, istaknutog istoričara i dugogodišnjeg uglednog kustosa Muzeja Vojvodine, čijom zaslugom su osnovane brojne muzejske zbirke u Odeljenju za stariju istoriju i sačuvan je neprocenjiv deo kulturne baštine ovog prostora. S obzirom na to da je Fedorina majka Milesa poticala iz pomenute porodice Ćurčin, ona je sačuvala od zaborava najlepše uspomene na svoje pretke. Među njima su i porodične fotografije, od kojih je neke poklonila Muzeju Vojvodine.

Porodica Ćurčin, Pančevo, oko 1900.

Na nalazištu Ciglana Polet u Vrbasu, tokom iskopavanja groblja koje datira u 7–8. vek, pronađen je predmet izrađen livenjem u bronzi, koji na prvi pogled liči na tipičnu fibulu, odnosno zapon za kopčanje odeće. Predmet je pronađen u jednom od grobova, sa skeletnim ostacima pokojnika. Kako nije arheološko-terenski dokumentovan, ovaj je podatak dobijen od radnika ciglane.

Rimska osvajanja, urbanizacija i romanizacija donose velike promene u prostor današnje Vojvodine i velika mešanja stanovništva. Odnos Rimljana i autotohtonog stanovništva ili stanovništva koje se vremenom, tokom trajanja njihove vlasti,  doselilo u vojvođanske prostore, prilično je složen: od savezništva i trgovačkih veza, do ratnih sukoba. Složenost tog odnosa može se videti kroz arheološki pokretni i nepokretni materijal. Naročito zanimljiv bio je odnos između Rimljana i Sarmata, i on se može videti na stalnoj postavci Muzeja Vojvodine posredno, putem izloženih artefakata (Sarmatima je posvećeno nekoliko izložbenih vitrina). Sarmati su bili polu-nomadski narod, stočari, iranskog ili južno-ruskog porekla, čija je materijalna kultura u Vojvodini nastala kao mešavina domorodačkih keltsko-dačkih elemenata, sa uticajem rimske i grčko-helenističke kulture, te iranskih elemenata koje su doneli iz svoje postojbine. Svakako su i oni migrirali na prostore Panonije, ali su se vremenom adaptirali na uslove života plodne Panonije, te su prihvatili sedelački način života.

O njima saznajemo najpre od Herodota u 5. veku p. n. e., koji ih pominje kao Sauromate, potom od Polibija u 2. veku p. n. e., Plinija Starijeg u 1. veku n. e., Tacita s kraja 1. veka n. e., ali i iz dela Amijana Marcelina iz 4. veka n. e.

Veze između Rimljana i Sarmata takođe su bile kompleksne – od sukoba i savezništva do veoma žive trgovine, koja je podrazumevala razmenu različitih proizvoda, što se može pratiti kroz arheološke nalaze iz istraženih sarmatskih nekropola. Sarmati su usvajali rimske novine u proizvodnji različitih proizvoda, a sami su bili poznati po proizvodnji specifičnog tipa sive, uglačane keramike i staklenih perli, koje su sarmatske žene volele da nose.

Siva sarmatska keramika

Nacionalni komitet za nematerijalno kulturno nasleđe Srbije odlučio je da u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije upiše još dva elementa, a u pitanju su tradicije koje se neguju prvenstveno na prostoru Vojvodine.