Etnologija
Viševekovna preplitanja slovenskih, ugro-finskih i germanskih naroda na području Panonske nizije i Podunavlja dovela su do zajedničkog života brojnih etničkih grupa na današnjoj teritoriji Vojvodine – Srba, Mađara, Slovaka, Rumuna, Rusina, Hrvata, Nemaca i drugih. U istorijskom razvoju svi narodi su sačuvali i određene posebnosti – običaje, narodnu nošnju i slično.
Predmeti izloženi na stalnoj postavci na slikovit i uverljiv način govore o čoveku sa prostora Vojvodine, o njegovom prirodnom, kulturnom i društvenom razvoju tokom 19. i 20. veka. Polazeći od činjenice da se narodna kultura stvara vekovima i pod različitim kulturnim uticajima, postavku čine one teme koje su samo jezgro narodne kulture Vojvodine: narodna arhitektura, poljoprivreda, tkanje, ćilimi, uređenje kuće, običaji i narodne nošnje.
Planski razvoj i oblikovanje vojvođanskog sela, od razbijenog do ušorenog tipa, bilo je propisano administrativnim aktima i izrazito se razvilo u vreme habzburških kolonizacija.
U cilju boljeg razumevanja teme, izloženi su planovi ušoravanja naselja i planovi kuća, zatim alatke za izradu trščanog krova, fasadni ukrasi i njihovi kalupi. Najupečatljiviji predmet predstavlja deo trema iz prve polovine 19. veka koji je pronađen u Sremu.
Prirodni uslovi vojvođanske ravnice pružali su velike mogućnosti za razvoj zemljoradnje, stočarstva i ribolova.
Izložene su alatke za okopavanje, setvu i žetvu useva, delovi čobanske odeće, pastirski pribor i zaprežna oprema. Istaknuto mesto zauzima drveni plug sa kolečkama i jarmom iz 19. veka.
Porodične potrebe za tekstilom zadovoljavane su uglavnom u okviru domaćinstva, tako da je tkačka radinost bila izuzetno razvijena kod Srpkinja, Rumunki i Šokica. Istovremeno je zanatska tkačka delatnost bila razvijena kod Slovaka i Mađara.
Na izložbi se može pratiti proces tkanja, od pripreme pređe do finalnih proizvoda, mogu se videti upotrebne alatke: makaze za strižu, trlice, grebena, preslice, vretena, motovila itd.
Da bi se značaj tkanja u porodici još više istakao, na postavci je izložen razboj iz Stapara koji se smatrao jednim od najvećih tkačkih centara domaće radinosti kod nas. U lepotu ćilima, izbor ornamenata i boja posetilac izložbe može da se uveri posmatrajući predmete iz 19. veka koji su tkani tradicionalnim tehnikama, klečanom i tehnikom čunkanja.
Na uređenje seoskog enterijera u Vojvodini presudnu ulogu imalo je imovinsko stanje vlasnika, ali i etnička i verska pripadnost. Naime, razvoj osnovne trodelne kuće – soba, kuhinja, ostava – u soba, kuhinja, soba – prvenstveno je zahtevao novac za preuređenje, dok su raspored i funkcija postojećeg nameštaja ostajali isti.
Kako bi se dobila što potpunija slika o uređenju enterijera, izložen je nameštaj za odlaganje odeće, za spavanje i sedenje, posteljina, ponjave, pribor za osvetljenje, ikone na staklu. Tradicionalna kuhinja predstavljena je arhaičnim primercima posuđa od keramike, metala i drveta, dok je posebno mesto dato priboru za mešenje i pečenje hleba.
Bogatstvo duhovnog i društvenog života stanovnika Vojvodine prikazano je običajima porodičnog ciklusa – svadba, rođenje, detinjstvo i smrt. Izloženi su svadbeni štapovi, deverski peškir, čutura, kolevka sa opremom, dečije igračke, pokrov, peškir za krst, bosiljkača i drugi predmeti.
Narodne nošnje na stalnoj postavci grupisane su prema tipologiji koja se razvila kao posledica različitih kulturno-istorijskih uticaja i klimatskih odlika Panonske nizije. Osnovni tip nošnje u Vojvodini je tzv. panonski, koji se odlikuje širokim odevnim predmetima od belog lanenog, kudeljnog ili pamučnog platna.
Na ovaj tip odeće nadovezuju se karpatsko-stepski uticaji koji su prisutni u obliku suknenih i krznenih odevnih predmeta.
Srednjeevropski tip nošnje u Vojvodini razvija se kao posledica planskog naseljavanja stanovništva iz različitih oblasti srednje Evrope. Oni sa sobom donose industrijske tkanine i nove krojeve odeće.
"Sećanje na stari kraj" je moto segmenta stalne postavke na kojem su izložene nošnje stanovništva kolonizovanog posle Prvog i Drugog svetskog rata.
(Ljiljana Trifunović)
